strona internetowa: www.janow.pl
e-mail: gmina@janow.pl
 
Informacja turystyczna:
Dworek - Muzeum Zygmunta Krasińskiego w Złotym Potoku (34) 329 11 62 , Schronisko w Siedlcu (34) 327 85 12 , Urząd Gminy (34) 32 78 048 wew. 15


Legendy:

Twarda brama dla koguta

Dawno temu, gdy tereny Jury Krakowsko – Częstochowskiej porastały odwieczne dęby i prastare buki, a więc wtedy gdy nie było jeszcze Janowa, w Krakowskim Grodzie rozpanoszył się mistrz nad mistrze czarodziejskich praktyk imć Pan Twardowski.  Dla swojego czarnoksięstwa szczególnie upodobał sobie królewski dwór na Wawelu. Rozpowiadano wśród dworzan, a później wieść niosła po całym krakowskim grodzie, iż moc czarnoksięską miał tak wielką, że ponoć co nadobniejsze damy z zaświatów na seanse przywoływał wedle swojej woli. A był to człowiek zuchwały, a zuchwałości miary nie znał. Pakt z diabłem zawarł, że moc piekielna będzie mu posłuszna przez lat siedem, aby jeszcze większymi czarami mógł ludzi wprawiać w zadziwienie i lęk.  Po upływie terminu miał Pan Twardowski w Rzymie się stawić i tam duszę swą w otchłań piekielną pozwolić porwać. Termin upłynął, lata mijały. Mistrz czarnej magii i piekielnych mocy nadal niepojęte cudactwa i swawole wyczyniał, nie kwapiąc się  z  umowy wywiązać.  Aż pewnego dnia w podróż się wybrawszy ( nie na koniu jak przyzwoici ludzie, ale na kogucie ) do karczmy przydrożnej zawitał, aby jak to miał w zwyczaju, dać upust swawoli, hulankami obecnych zabawić, a łajdactwami gorszyć. Gdy już wypił miodu gąsiorek, stanął przed nim czart okropnie szpetny i rzekł: - Witaj Mistrzu !  Długo kazałeś na siebie czekać. Oto dziś jednak pułapka nasza skuteczną się stała. Ta karczma „Rzym” nazwana !  Twoja dusza mocy piekła już poddana.  Zasępił się imć Pan Twardowski, ale na jedną tylko chwilę, bowiem obmyślał jak czarta przechytrzyć i ucieczką się salwować. A kiedy czart już był pewny swego, Mistrz Twardowski wypadł z karczmy jak szalony, na koguta w biegu skoczył i pędził jak skrzydlaty upiór jaki !  A czart za nim !  Zapędzili się w nasze strony. Nagle skała wyrosła przed nimi. Kogut był zmęczony, aby przefrunąć skałę ( a, że móżdżek ptasi  nie pomyślał przeto, że skałę obiec można  albo z jednej, albo z drugiej strony ) ostrym dziobem dziobał, aż powstała wyrwa  po dziś dzień „Bramą Twardowskiego” zwana.  Stąd, to jak wieść głosi, Mistrz czarnoksięstwa i piekielnych praktyk  czartom uszedł, salwując swą grzeszną duszę, ku księżycowi skierował swój lot. W pogodne noce, gdy gwiazdy wydają się zbliżać ku ziemi, na srebrnym Globie nie trudno dostrzec cienisty zarys koguta i dosiadającego go Mistrza czarnej magii wszech wieków.

opracował:Adam Korczyński

Legenda o skarbie na karczowisku

W okolicach Złotego Potoka za czasów hrabiego Raczyńskiego znajdowały się rozległe lasy, które częściowo stanowiły serwituty potockich chłopów. Był również sąsiadujący z nimi las, który na mocy bliżej nie znanych układów, należał się również miejscowym chłopom.

Raczyński, który zmuszony był do zwrotu należnej chłopom ziemi, rozmyślał nad sposobem osiągnięcia lepszego dla siebie zysku. Postanowił dokonać wyrębu okazałego drzewostanu, spieniężyć go i dopiero wówczas oddać właścicielom bezużyteczne karczowisko. Twierdził przy tym, że tylko to co w ziemi jest chłopskie, a to co nad nią wyrosło jest hrabiowskie.

Jak zaplanował tak uczynił. Chłopi nie widząc szans w procesowaniu się z hrabią, przystąpili do usuwania pni. Po wielu trudach, uporawszy się z potężnymi pniami, przystąpili do uprawy odzyskanych gruntów. Po zaoraniu okazało się, że piaszczysto-gliniaste podłoże nie będzie sprzyjało uzyskiwaniu wysokich plonów. Przypuszczenia ich potwierdziły się, a mimo wszystko ciężka i mozolna praca nie poszła na marne …

Pewnego wieczoru nad Potok nadciągnęły ciemne chmury; poszarzało i zaczął padać obfity deszcz. Woda ze zboczy spływała obfitymi strumieniami, które w niedługim czasie zamieniły się w potoki. Spływając do Wiercicy, spowodowały wystąpienie wód z koryta rzecznego.

Okoliczna ludność z trwogą spoglądała na wartkie, zmącone nuryt toczące z sobą kamienie i połamane konary drzew. Woda zaczęła podchodzić pod zagrody.  Około północy ulewa zelżała, a oddalające się grzmoty piorunów były zapowiedzią jej końca.

Rano – skoro świt – okoliczni chłopi przygotowani na najgorsze udali się na swoje zagony. Kiedy dotarli na niedawne karczowisko, oczom ich ukazał się niezwykły widok …srebrnych monet, ciętych ręcznie i grawerowanych przy pomocy dłutka. Całe zagony błyszczały w słońcu poranka. Radość była ogromna, gdyż sporo monet było na wierzchu, ale znacznie więcej pozostało w piasku i rozmytej glinie. Jak twierdzili chłopi, skarb ten był nagrodą za doznaną krzywdę, a hrabia sam mówił, że to co w ziemi jest chłopskie.

Skąd się wziął ów skarb ?  - nikt nie wiedział. Podanie mówiło o pewnym generale – powstańcu, który miał go zakopać przy wiekowym dębie. Dużo wcześniej mieszkańcy Janowa i Potoka opowiadali o ukrytym skarbie, na który trafili Moskale. Zabrali wówczas girlandę i około 50 kilogramów srebrnych monet. Pozostała część skarbu została wymyta przez strumienie wody, a następnie odkryta przez uszczęśliwionych właścicieli gliniastego karczowiska i serwitutów, którzy weszli w ich posiadanie.

opracował: Mirosław Zwoliński

Legenda o Źródłach złotopotockich

Dawno, dawno temu tereny dzisiejszego Złotego Potoku niemal w całości pokrywały piaski, przez które przebijały się wapienne skały. Jedynie w okolicach rzeki rósł piękny las, który wił się, tak jak od źródeł jego wiła się strużka rzeki. Ludzie mieszkający w okolicy przyzwyczaili się już do tego, że ziemia wokół nich smutna i jałowa. Żyli spokojnie i skromnie.

W chacie na skraju Złotego Potoku mieszkała uboga rodzina. Ojciec - drwal i jego córka. Jej matka umarła, kiedy ona przychodziła na świat, więc trud jej wychowania spadł na ojca. Był pracowity i kochał swą córkę ponad życie, a ona, kiedy dorosła pomagała jemu. To przeprała, to ugotowała, zawsze uśmiechnięta i zadowolona z życia. A przy tym piękna, z długimi ciemnymi włosami.

Któregoś dnia dziewczyna jak zwykle poszła po wodę do rzeczki, jak zwykłe chciała nabrać wody do cebrzyków i wrócić do chaty. Dzień był jasny i słoneczny, lato w pełni pokazywało swe najpiękniejsze oblicze. Uśmiechnęła się do słońca i postanowiła nacieszyć się zielenią wokół rzeczki, poszła więc w stronę źródeł i idąc tak i podśpiewując słuchała szmeru wody, szła tak, szła niedługo i w pewnej chwili zobaczyła dwa znajome źródła. A gdyby tak nabrać wodę z jednego i drugiego źródła? - pomyślała i zaraz po tym przeskakiwała z kamienia na kamień, by spełnić swą zachciankę. Woda z jednego źródełka do lewego cebrzyka, z drugiego do prawego i nie czując wcale ciężaru wody poszła wesoło tą samą drogą z powrotem.

 Jeszcze górka, jeszcze dróżka i już widziała swą chatynkę na skraju wsi. Nagle idąc tak potknęła się o kamień i woda rozlała się na piach. Jakież było jej zdziwienie, kiedy w miejscu, gdzie wylała się woda z lewego cebrzyka natychmiast wyrosła trawa, a w miejscu, gdzie krople wody z prawego cebrzyka dotknęły jałowej gleby wyrosło z niej małe drzewo. Zrozumiała dziewczyna, że to wody ze źródeł dają siłę tej krainie, że jedna daje zieloność traw, druga las. I od tej pory codziennie sama chodziła do źródeł, napełniała cebrzyki, a wodę z nich rozlewała na piach tworząc wspaniały las z miękką ściółką pośród wystających wapiennych skał. Nikomu o tym nie mówiła, bo cieszyła się ilekroć dzięki niej wyrosło młode drzewo lub piasek pokryła trawa. Po jakimś czasie ludzie jednak dowiedzieli się o mocy źródeł i sami zaczęli zraszać ziemię wodą, a to z jednego, a to z drogiego źródełka.

 Okolice Złotego Potoku dzięki tej młodej dziewczynie stały się najpiękniejszymi na w całej krainie, piękne lasy na wyżynnym terenie, poprzetykane gdzieniegdzie białymi wapiennymi kamieniami. Okolice tak piękne, że nie sposób o nich zapomnieć.

 Od czaru wody ze źródeł zachowano tylko dzisiejszą Pustynię Siedlecką, jakby przywołując wspomnienie jałowości ziemi i zostawiając ją taką, jaka była przedtem. Dzisiaj na pamiątkę Nosiwódki na rynku w Złotym Potoku stoi jej podobizna z dwoma cebrzykami, a stoi w miejscu, gdzie wylała się woda z jej cebrzyków. Jeśli chcesz poczuć siłę źródła musisz chwycić najpierw jeden, potem drugi cebrzyk, tak jakbyś pomagał jej nosić i wytężyć słuch - może usłyszysz szum okolicznych lasów?

autor:  Sławomir Kowalski

Legenda o Tatarzynie, który chciał diabła oszukać

W Złotym Potoku  w okolicach Źródeł Zygmunta, pod osłoną gęstego listowia buków ukryta jest dziwna w swym kształcie skała. Składa się ona z trzech olbrzymiej wielkości bloków skalnych połączonych u wierzchołka czwartym, stanowiącym rodzaj pomostu. Według podania, ten charakterystyczny układ skał miał być pozostałością potężnego zamku …

          W XIII w. największym niebezpieczeństwem dla Małopolski i położonych na jej obszarze osad stała się rosnąca w siłę orda tatarska. Historia rzekomego zamku związana jest zapewne z jej pierwszą wyprawą na zachód Europy. Wówczas jego właścicielem był nieznany z nazwiska wódz czambułu tatarskiego, który w rozległych podziemiach miał gromadzić olbrzymie skarby. Swój plan, polegający na zebraniu takiej fortuny, która uczyniła by go najbogatszym człowiekiem, mógł zrealizować jedynie z diabelską pomocą.

          Zaprzedany siłom nieczystym Tatar zaczął jednak zdradzać ciągotki do tańców i zabaw.

Wraz z zapadającym zmrokiem z komnat zamkowych dobiegały odgłosy śpiewów, zabaw i swawoli. I  nie byłoby im zapewne końca, gdyby nie podpis na diabelskim cyrografie. W myśl sporządzonego dokumentu skośnooki wojownik obowiązany był każdorazowo czuwać podczas piania kogutów. Pewnej nocy, umęczony pełną uciech zabawą, zapadł w głęboki sen, że dotrzymanie spisanej umowy okazało się niemożliwe. Diabły tylko na to czekały, w myśl spisanego cyrografu zamek zburzyły a jego właściciela wraz z piękną żoną zamieniły w skalne bloki; skarby zaś przepadły bez wieści.

Po pewnym czasie żądni łupów Tatarzy wyruszyli na kolejną wyprawę. Szlak usłany pożarami wiódł tą samą drogą jak przed laty. Jeden z wodzów wielkiego chana odłączył się od głównych sił i postanowił odwiedzić ziomka w Złotym Potoku. Zastał jednak tylko ruiny i skały, postanowił jednak odbudować zniszczony zamek. Podobnie jak i jego poprzednik, zdradzał on ciągotki do kosztowności i bogactw. Wysłannicy piekieł czychający na każdą zbłąkaną duszyczkę zaoferowali Tatarowi swoje usługi w zamian za podpisanie diabelskiego paktu, który gwarantował mu wprawdzie skarby i długi żywot, ale nakładał równocześnie obowiązek bezżennego stanu, a co najgorsze – unikanie trunków i pijaństwa, do którego miał słabość. Miał więc Tatar niemal wszystko. Do pełni szczęścia brakowało mu potomstwa – a żenić się czart zabronił. Bardzo cierpiał nieszczęśnik z tego powodu. Umiłował bowiem Hankę – córkę kowala. Podczas długich, bezsennych nocy, przyszedł zatroskanemu Tatarowi do głowy zbawienny pomysł, aby ożenić się i potajemnie opuścić zamek. Do przeprowadzenia swego planu przygotował karocę z dwoma szybkimi końmi. Zadanie wykradzenia Hanki powierzył zaś zaufanym dworzanom, którzy jednak tak się zabawili na weselu, że zupełnie zapomnieli o swojej misji. Kiedy dostrzegli błąd, zabrali grajków, którzy swoją grą mieli rozchmurzyć czoło pana. Po przyjeździe do zamku próbowali się wytłumaczyć. Spurpurowiały ze złości Tatar postanowił utopić swoją złość w napełnionych trunkami pucharach. W połowie sutej biesiady ucztujący, mając już dobrze w czubie, usneli kamiennym snem. Skorzystali z tego grajkowie, którzy pośpiesznie opuścili komnatę i krętymi schodami zbiegli do zamkowych podziemi. Ku swemu zadowoleniu zastali tam napełnione kosztownościami skrzynie. Naładowali więc pośpiesznie worki a wychodząc podpalili prochy. Kiedy znaleźli się w bezpiecznej odległości, potężna detonacja targnęła skałą, a w chwilę potem zamek zniknął z powierzchni. Dziwnym trafem ocalał wódz tatarski, który nie pomny na zgromadzone skarby, duszę własną postanowił ratować. Uderzył więc z bicza i karoca ruszyła z kopyta w stronę zagrody kowala. Kiedy znalazła się na moście, konie raptownie skręciły w bok i skoczyły w nurty rzeczne. W chwilę potem karoca wraz ze skośnookim wodzem pochłonięta została w otchłani głębin. Po tym zdarzeniu miejscowa ludność miała słyszeć o północy łoskot kół, skrzyp piast i brzęk przesypywanego złota, które raptownie cichły przy mostku na Wiercicy.

opracował:Mirosław Zwoliński

Legenda o skarbach Jaskini Ostrężnickiej

Dawno temu, pod zamkiem ostrężnickim były łąki założone w miejscu po wykarczowanych borach. Rokrocznie po zakończonych sianokosach chłopcy z Potoka przypędzali tu bydło na wypas. Wśród sporej grupki „pastuchów” znajdował się również najmniejszy wzrostem Jaś. Jedynym sposobem zaskarbienia sobie przyjaźni starszych chłopców było nawracanie wszystkich krów bądź przynoszenie drewna do ogniska. I ten podział ról byłby zapewne zachowany, gdyby nie zaskakujące zdarzenie z krukiem.

     Pewnego popołudnia, w krzaku tarniny pasący bydło dostrzegli trzepoczącego się kruka. Mimo, że był ranny, rozpoczęli zabawę kłując go kijami. Przyglądającemu się z boku Jasiowi, zrobiło się go żal. Zwrócił się więc do rozbawionych chłopców z prośbą:

- Oddajcie mi tego ptaka, a ja w zamian zobowiązuje się wykonywać wszystkie przydzielone wam obowiązki.

Chętnie oddamy ! – odpowiedzieli chłopcy, śmiejąc się, wyjęli kruka z tarniny i rzucili pod nogi Jasia. Chłopiec z wielką troską zajął się rannym ptakiem, opatrując mu zranione skrzydło. Wkrótce, ku jego radości, podrzucony do góry ptak zatoczył koło nad polaną i usiadł na zwisającej gałęzi, po czym przemówił ludzkim głosem:

- Za to, że miałeś dobre serce przekażę ci pewną tajemnicę … Pójdziesz do znajdującej się nieopodal jaskini, w której znajdziesz  dużo złotych monet zostawionych przez zbójców. Weź tyle ile zechcesz, ale nie zabaw długo, gdyż o północy wrota się zamkną a ty zostaniesz uwięziony.

Po przekazaniu tej informacji - kruk odleciał. Oniemiały chłopiec stał dobrą chwilę, nim ocknął się i popędził krowy do zagrody. W drodze powrotnej rozmyślał o kruku i ukrytym skarbie.

Jeszcze tego wieczora, wiedziony nieodpartą chęcią sprawdzenia przekazanej mu tajemnicy, wymknął się niepostrzeżenie z izby i pospieszył w kierunku Ostrężnika. Kiedy stanął przed tajemniczym otworem, zawahał się przez chwilę, ale chęć poznania tajemnicy była tak silna, że nie był w stanie się jej oprzeć. Po otwarciu potężnych wrót, ukazała się przedzielona słupem skalnym Jaskinia. Jaś wybrał jeden z korytarzy i ruszył nim przed siebie. Im szedł dalej – coraz większe bogactwa spotykał na swej drodze. Dotarł wreszcie do obwieszonej złotem i klejnotami komnaty. Uwagę chłopca zwrócił okazały kufer, skierował się w jego stronę, a po podniesieniu wieka  blask złota i drogich kamieni niemal zupełnie go oślepił. W tym momencie opanowała go chęć posiadania. Począł więc w pośpiechu napełniać złotem kieszenie. Już miał wychodzić, gdy uwagę jego przykuła cenna broń wisząca na ścianie. Zapatrzony zapomniał zupełnie o przekazanym mu przez skrzydlatego przyjaciela ostrzeżeniu. Czas tymczasem szybko mijał. Nim chłopiec się spostrzegł, był już kwadrans przed północą. Zerwał się więc raptownie i począł biec w kierunku wyjścia. Kiedy mijał upragnione wrota, zapiał kur, obwieszczając północ. Te raptownie się zamknęły obcinając mu kawałek pięty. Ból był dotkliwy, jęk dobył się z zaciśniętego gardła chłopca.Na ten odgłos nadleciał kruk i trzymaną w dziobie gałązką dotknął krwawiącej stopy. W tym samym momencie ból minął. Kruk tymczasem zatoczył koło i usiadł na pobliskiej skale, po czym przemówił ludzkim głosem:

- Jest mi ogromnie przykro, ale zostaniesz bez pięty, jest to kara za twoje zapominalstwo.

Do dziś dzień, bogaty ród Piętaków żyje w okolicy Złotego Potoka.

opracował:Mirosław Zwoliński                                       

Legenda o skarbach Jaskini Ostrężnickiej

Dawno temu, pod zamkiem ostrężnickim były łąki założone w miejscu po wykarczowanych borach. Rokrocznie po zakończonych sianokosach chłopcy z Potoka przypędzali tu bydło na wypas. Wśród sporej grupki „pastuchów” znajdował się również najmniejszy wzrostem Jaś. Jedynym sposobem zaskarbienia sobie przyjaźni starszych chłopców było nawracanie wszystkich krów bądź przynoszenie drewna do ogniska. I ten podział ról byłby zapewne zachowany, gdyby nie zaskakujące zdarzenie z krukiem.

     Pewnego popołudnia, w krzaku tarniny pasący bydło dostrzegli trzepoczącego się kruka. Mimo, że był ranny, rozpoczęli zabawę kłując go kijami. Przyglądającemu się z boku Jasiowi, zrobiło się go żal. Zwrócił się więc do rozbawionych chłopców z prośbą:

- Oddajcie mi tego ptaka, a ja w zamian zobowiązuje się wykonywać wszystkie przydzielone wam obowiązki.

Chętnie oddamy ! – odpowiedzieli chłopcy, śmiejąc się, wyjęli kruka z tarniny i rzucili pod nogi Jasia. Chłopiec z wielką troską zajął się rannym ptakiem, opatrując mu zranione skrzydło. Wkrótce, ku jego radości, podrzucony do góry ptak zatoczył koło nad polaną i usiadł na zwisającej gałęzi, po czym przemówił ludzkim głosem:

- Za to, że miałeś dobre serce przekażę ci pewną tajemnicę … Pójdziesz do znajdującej się nieopodal jaskini, w której znajdziesz  dużo złotych monet zostawionych przez zbójców. Weź tyle ile zechcesz, ale nie zabaw długo, gdyż o północy wrota się zamkną a ty zostaniesz uwięziony.

Po przekazaniu tej informacji - kruk odleciał. Oniemiały chłopiec stał dobrą chwilę, nim ocknął się i popędził krowy do zagrody. W drodze powrotnej rozmyślał o kruku i ukrytym skarbie.

Jeszcze tego wieczora, wiedziony nieodpartą chęcią sprawdzenia przekazanej mu tajemnicy, wymknął się niepostrzeżenie z izby i pospieszył w kierunku Ostrężnika. Kiedy stanął przed tajemniczym otworem, zawahał się przez chwilę, ale chęć poznania tajemnicy była tak silna, że nie był w stanie się jej oprzeć. Po otwarciu potężnych wrót, ukazała się przedzielona słupem skalnym Jaskinia. Jaś wybrał jeden z korytarzy i ruszył nim przed siebie. Im szedł dalej – coraz większe bogactwa spotykał na swej drodze. Dotarł wreszcie do obwieszonej złotem i klejnotami komnaty. Uwagę chłopca zwrócił okazały kufer, skierował się w jego stronę, a po podniesieniu wieka  blask złota i drogich kamieni niemal zupełnie go oślepił. W tym momencie opanowała go chęć posiadania. Począł więc w pośpiechu napełniać złotem kieszenie. Już miał wychodzić, gdy uwagę jego przykuła cenna broń wisząca na ścianie. Zapatrzony zapomniał zupełnie o przekazanym mu przez skrzydlatego przyjaciela ostrzeżeniu. Czas tymczasem szybko mijał. Nim chłopiec się spostrzegł, był już kwadrans przed północą. Zerwał się więc raptownie i począł biec w kierunku wyjścia. Kiedy mijał upragnione wrota, zapiał kur, obwieszczając północ. Te raptownie się zamknęły obcinając mu kawałek pięty. Ból był dotkliwy, jęk dobył się z zaciśniętego gardła chłopca.Na ten odgłos nadleciał kruk i trzymaną w dziobie gałązką dotknął krwawiącej stopy. W tym samym momencie ból minął. Kruk tymczasem zatoczył koło i usiadł na pobliskiej skale, po czym przemówił ludzkim głosem:

- Jest mi ogromnie przykro, ale zostaniesz bez pięty, jest to kara za twoje zapominalstwo.

Do dziś dzień, bogaty ród Piętaków żyje w okolicy Złotego Potoka.

 opracował: Mirosław Zwoliński