Początki miasta Skały sięgają XIII wieku. Na terenie książęcej wsi Stanków / bądź Stawków /, Bolesław Wstydliwy książę krakowski zezwolił klaryskom założyć miasto. Akt lokacyjny na prawie średzkim wydano 10 listopada 1267 roku, a fundatorką miasta została klaryska Salomea - siostra księcia Bolesława, późniejsza błogosławiona. Pierwszym sołtysem, czyli zasadźcą miasta był Ditmar Wolk. Skała jako miasto klasztorne lokowane zostało na dość ważnym szlaku handlowym biegnącym z Krakowa na Śląsk i dalej do Wielkopolski. Już w 1257 roku istniała tutaj komora celna .

W XIV w powstała w Skale parafia, a później szkoła, których istnienie potwierdzają XV - wieczne źródła. Przy kościele parafialnym istniała prebenda, nad którą patronat sprawowali rajcy miejscy. Mieszkańcy zajmowali się głównie rolnictwem i rzemiosłem / szewcy, rzeźnicy, piekarze, tkacze i in . / . W XIX w źródła wymieniają Skalan jako producentów kaszy tatarczanej, powideł oraz handlarzy bydła.

Miasto kilkakrotnie ulegało pożarom m in. w 1611r., 1737r., 1763r., 1810r., a następnie dwukrotnie w 1914 r.

Dla podźwignięcia miasta z upadku, król Stanisław August Poniatowski potwierdził w 1786 roku dotychczasowe jarmarki dla Skały oraz wydał przywilej na pięć nowych.

W czasie insurekcji kościuszkowskiej w 1794 r naczelnik T. Kościuszko po bitwie racławickiej rozkazał założyć tu obóz wojskowy, dowodzony przez pułkownika Jana Bukowskiego, który miał za zadanie zabezpieczyć komunikację w północnej części województwa miedzy Krakowem a granicą pruską.

18 maja 1794 roku doszło do bitwy z wojskami pruskimi, które zajęły obóz i miasto.

Po III rozbiorze Polski Skała weszła na krótko w skład zaboru austriackiego. Od 1807 roku należała do Księstwa Warszawskiego, a od 1815 r. do Królestwa Polskiego.

W latach niewoli rozwój miasta był powolny. Liczba mieszkańców jednak powolnie rosła. I tak w 1789 r Skała liczyła 612 mieszkańców, w 1858 r - 947, a w 1888 r. - 2521 osób.

W okresie powstania styczniowego w pobliskim Ojcowie założono obóz powstańczy, którego dowódcą był Apolinary Kurowski. Z 4 - go na 5 - go marca 1863 roku na skalskim cmentarzu doszło do zwycięskiej walki oddziałów powstańczych dowodzonych przez gen .Mariana Langiewicza z wojskami rosyjskimi. W bitwie tej poległo 23 powstańców a wśród nich Ukrainiec , oficer rosyjski Andrzej Potiebnia.

Po powstaniu styczniowym w 1869 r Skała utraciła prawa miejskie, przywrócono je uchwałą Rady Państwa dopiero w 1987 roku.

W okresie międzywojennym miejscowość ta była w dalszym ciągu osadą rolniczo - rzemieślniczą i handlową. W 1923r. liczyła już 3592 mieszkańców. W pierwszych dniach II wojny światowej Skała została w dużym stopniu spalona przez wojska hitlerowskie. Podczas okupacji była ośrodkiem ruchu oporu, głównie Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich. Boje z wojskami niemieckimi stoczyły oddziały AK w lipcu i sierpniu 1944 r pod Wielmożą i w Barbarce.

Miasto Skała zachowało układ przestrzenny otrzymany w średniowieczu, który wyraźnie wykazuje miejski charakter, z czytelnie zachowanym podziałem w obszarze centrum i dużym rynkiem pośrodku, na którym znajduje się pochodzący z ok. 1800r. posąg kamienny św. Floriana. W mieście zachowało się też kilka budynków z I połowy XIX wieku przy ul. Wolbromskiej nr 5, 12, 14.

Z obiektów zabytkowych na szczególną uwagę zasługuje tu kościół. św. Mikołaja. Pierwszy gotycki kościół był wzniesiony w początkach XIVw. Około 1440 r źródła odnotowują istnienie świątyni murowano - drewnianej. W XVI i XVII w wymieniają kościół murowany nakryty stropem z polichromowanych desek. Pożary miasta spowodowały również ogromne szkody w kościele, dlatego też w 1737r. i 1763r. kościół uległ przebudowie w stylu barokowym. Prace z lat 1763 - 83 zatarły pierwotne cechy gotyckie kościoła. Usunięto m.in. zrujnowana kaplicę św. Stanisława pochodzącą z ok. 1600 r z fundacji rodziny Baranowskich właścicieli wsi Rzeplin, a dobudowano od północy Kaplicę bł. Salomei. Wnętrzu nadano późnobarokowy charakter a wyposażenie pochodziło częściowo z kościoła św. Andrzeja w Krakowie, należącego do klarysek. Z ok. 1763 r pochodzi również drewniana dzwonnica kościelna o konstrukcji słupowej, kryta namiotowym dachem z kopułą.

Dwa z trzech dzwonów w niej umieszczonych wykonał ludwisarz z Piotrkowa Baltazar Różkiewicz w 1763 r. W latach 1924-26 przeprowadzono restaurację kościoła, a w latach 1948-49 od strony zachodniej odbudowano wg projektu J. Jamroza oddzielny człon architektoniczny, związany z bryłą kościoła. Wewnątrz kościoła na uwagę zasługują: zabytkowy krucyfiks oraz pochodzące prawdopodobnie z XVII w. obrazy przedstawiające św. Mikołaja i św. Annę oraz kopia obrazu matki Bożej Śnieżnej, która znajduje się obecnie w głównym ołtarzu.
Na wzgórzu przy wyjeździe z miasta w kierunku Krakowa położony jest cmentarz. Początki jego istnienia sięgają drugiego dziesięciolecia XIX w. Przy starej alejce znajdują się liczne groby pochodzące z przełomu XIX i XX wieku. Na cmentarzu znajdujemy również mogiły powstańców styczniowych i partyzantów z lat II wojny światowej. Przed cmentarzem jest grób żołnierzy walczących w I wojnie światowej a poległych pod Skałą w latach 1914-15.

Skała jest obecnie siedzibą gminy i dekanatu. Mieszczą się tu drobne zakłady usługowo - handlowe. W mieście swoje obiekty posiadają: Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska, Bank Spółdzielczy, Oddział Banku Państwowego PKO, Sąd Hipoteczny, Pogotowie Ratunkowe, Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej, Notariat, Gminna Spółdzielnia “SCH”, Komisariat Policji, Poczta, Rejonowy Urząd Telekomunikacji, Posterunek Energetyczny, Posterunek Gazowy, Lecznica Zwierząt, Ochotnicza Straż Pożarna. Istnieje Dom Kultury, Biblioteka, a także placówki oświatowe: Szkoła Podstawowa, Liceum Ogólnokształcące, Gimnazjum i Przedszkole Samorządowe.

Wysokie walory krajobrazowe i przyrodnicze szczególnie Ojcowskiego Parku Krajobrazowego, bliskość Krakowa i Śląska oraz dogodność połączeń komunikacyjnych sprawiają, że turyści chętnie i licznie odwiedzają naszą gminę /przeszło 500 tyś. turystów rocznie. Ojcowski Park Narodowy znajduje w obrębie gminy szczególne miejsce i wyróżnia się niezwykle bogatą szatą roślinną, światem zwierzęcym, zróżnicowaniem rzeźby, malowniczym krajobrazem oraz licznymi zabytkami historii i kultury materialnej człowieka.

W obszarze Ojcowskiego Parku Narodowego znajduje się Ojców - malownicza miejscowość położona w głębokim jarze Prądnika, będąca celem licznych wycieczek. O niezwykłości Ojcowa świadczy bogata i różnorodna przyroda Doliny Prądnika i uchodzącej doń Doliny Sąspowskiej. W wapiennym podłożu znajduje się największe w Polsce skupisko jaskiń, z pośród których najbardziej znane są jaskinie Łokietka i Ciemna. W Dolinie Prądnika występują liczne skały o interesujących i malowniczych formach jak np. Brama Krakowska, Igła Geotymy.

Tu znaleziono jedne z najstarszych śladów obecności człowieka na naszych ziemiach, a Jaskinia Ciemna jest czołowym obiektem archeologicznym w Polsce. W XIX wieku Ojców odwiedzany był często przez artystów, poetów i naukowców, znajdujących tu natchnienie dla swej twórczości. Przez blisko 100 lat pełnił funkcję uzdrowiska, co znalazło swój wyraz w tutejszej architekturze.

Przez Gminę przechodzą znane i popularne szlaki turystyczne: Orlich Gniazd - z Krakowa, Warowni Jurajskich z Rudawy, oraz Dolinek Jurajskich z Krzeszowic.

Obsługą ruchu turystycznego oraz prowadzeniem usług przewodnickich zajmuje się BORT PTTK w Ojcowie oraz Biuro Turystyczne “Ojcowianin” w Ojcowie. Tutaj także można dokonać rezerwacji noclegów lub bezpośrednio u właścicieli kwater.

Jaskinia Łokietka - jaskinia o długości 320 m położona na stoku Góry Hełmowej na poziomie 453 m n.p.m., 130 m nad dnem Doliny Prądnika. Jest największą z pośród wszystkich znanych na terenie gminy jaskiń. Składa się z kilku korytarzy i trzech dużych sal - Rycerskiej, Kuchni i Sypialni. Z uwagi na stosunkowo łatwy dostęp, interesujący przebieg korytarzy, wielkość sal i legendarny w niej pobyt przyszłego króla Władysława Łokietka - jaskinia ta jest najczęściej zwiedzanym obiektem. Wewnątrz spotykamy interesujące przykłady form naciekowych m.in. stalaktyty i stalagmity.Jaskinia Ciemna - położona jest na wysokości 410 m n.p.m., a 85 m nad Doliną Prądnika. Jej długość 230 m. jest znana od dawna, w X V I I w . była już zwiedzana, zaś od końca XX w stała się obiektem licznych badań archeologicznych. Między innymi u wejścia do jaskini w latach 1918-19 Stefan Krukowski odkrył ślady osadnictwa z okresu 115 tyś lat p.n.e. oraz natrafił na bogate zabytki kultury mikocko - prądnickiej.

Muzeum im. Władysława Szafera w Ojcowie - w dawnym hotelu “Pod Łokietkiem” mieści się Muzeum Przyrodnicze Ojcowskiego Parku Narodowego. Są w nim prezentowane eksponaty z zakresu geologii, rzeźby Doliny Prądnika, archeologii oraz świata roślinnego i zwierzęcego Ojcowskiego Parku Narodowego. Integralną częścią muzeum, oprócz stałej wystawy jest Park Zamkowy, który stanowi rodzaj ekspozycji pod gołym niebem i łączy w sobie elementy naturalne i kulturowe. Na ścianie budynku wmurowana jest tablica poświęcona pamięci światowej sławy botanika - prof. Władysława Szafera.

Muzeum Regionalne PTTK w Ojcowie - mieści się w centrum Ojcowa w budynku “Bazar Warszawski”. Gromadzi zbiory etnograficzne z Ojcowa i okolic, z historii uzdrowiska Ojców oraz fotografie z okresu powstania styczniowego.

Ruiny zamku w Ojcowie - powstanie zamku historia wiąże z działalnością fortyfikacji króla Kazimierza Wielkiego. Zamek został wzniesiony w II połowie XIV w przez Kazimierza Wielkiego prawdopodobnie w miejscu dawnego, wzmiankowanego w 1285 r w którym miał ukrywać się jego ojciec Władysław Łokietek. Od XIV do XVIII wieku zamek był siedzibą starostwa niegrodowego. Będąc jednym z ważnych ogniw w łańcuchu obronnym, zamek zabezpieczał Kraków przed Luksemburczykami i posiadał załogę złożoną ze stu ludzi, którą dowodził starosta. Dokumenty wymieniają kilku starostów na zamku ojcowskim m.in. Jaśko z Korzkwi, Piotr Szafraniec, nJan Mężyk, Jan Boner, Piotr Myszkowski, Mikołaj Koryciński. W czasie, gdy zamek był w rękach rodziny Załuskich, gościł w nim król Stanisław August Poniatowski. Król zwiedził jaskinię Ciemną a później był przyjmowany w zamkowych komnatach. Po rozbiorach zaczął się proces szybkiej dewastacji zamku, który w efekcie popadł w ruinę. Z dawnej budowli zamkowej pozostały do dziś tylko malownicze ruiny, na które składają się resztki murów obronnych i części mieszkalnej, wieża, brama wjazdowa oraz studnia.

Kaplica “Na Wodzie” - wzniesiona w 1901 r nad Prądnikiem, stoi na miejscu dawnych łazienek zdrojowych przerobionych na obiekt sakralny. Osobliwe usytuowanie kaplicy ponad potokiem wiązało się według miejscowej tradycji z zarządzeniem cara Mikołaja II zabraniającym budowy obiektów sakralnych na ziemi ojcowskiej wobec czego kaplicę zbudowano “na wodzie”. Wszystkie prace stolarskie wykonali miejscowi robotnicy pod kierunkiem Ignacego Chmielowskiego z Ojcowa. Kaplica jest przykładem drewnianego budownictwa stylowego, opartego częściowo na miejscowych częściowo zapożyczonych motywach / tzw. styl szwajcarsko - ojcowski / .

Kościół i pustelnia bł. Salomei w Grodzisku - wzniesiony na miejscu dawnego zamku i klasztoru Klarysek sprowadzonych tu w 1262 r. z Zawichostu przez Bolesława Wstydliwego. Po przeniesieniu w 1320 r. konwentu do Krakowa, klasztor popadł w ruinę. Dopiero w XVII w. w związku z toczącym się procesem beatyfikacyjnym Salomei, przełożonej Klarysek zrodziła się idea stworzenia na Grodzisku ośrodka jej kultu. W 1624 r. zostaje wzniesiona Kaplica Wniebowzięcia NMP, a w latach 1677-90 z inicjatywy ks. Piskorskiego tut. Prebendarza - obecny zespół architektoniczny. Przed wejściem kolumna bł. Salomei ze statuą św. Klary. w otoczeniu znajdują się posągi św. Jadwigi, jej męża Henryka Brodatego, Bolesława Wstydliwego jego żony bł. Kingi oraz króla Kolomana a także rzeźba słonia dźwigającego obelisk z 1686 r. , a na zboczu pustelnia bł. Salomei.

Urząd Miasta i Gminy Skała
ul. Rynek 29, 32-043 Skała

tel. (12) 389 10 98
fax: (12) 389 10 98 wew. 104

strona internetowa: www.skala.pl
e-mail: skala@skala.pl

Biuro Strategii, Rozwoju i Promocji Gminy
ul. Szkolna 4, 32-043 Skała

tel. (12) 380 51 15,

e-mail: integracja@skala.pl