|
|
 |
Budowa geologiczna
|
|
 |
|
|
W budowie geologicznej Wyżyny Krakowsko- Częstochowskiej wyróżnia się dwa piętra strukturalne: piętro krakowidów obejmujących sfałdowane i częściowo zmetamorfizowane osady od prekambru po karbon górny i piętro mezozoicznej monokliny krakowsko-częstochowskiej, które jest najczęściej i najliczniej odwiedzane przez turystów ze względu na piękno tutejszych ostańców oraz wspaniałe zabytki w postaci kapliczek, kościołów oraz niepowtarzalnych "Orlich Gniazd". Najstarszymi stwierdzonymi na podstawie wierceń utworami są łupki metamorficzne i fyllity pochodzące najprawdopodobniej z prekambru. Kambr reprezentują łupki ilasto-mułowcowe i piaskowce, których miąższość przekracza 1000 m. Skały te zostały zerodowane i sfałdowane, a następnie pokryte osadami węglanowymi ordowiku (wapienie, margle, dolomity). Na nich leżą częściowo zmetamorfizowane łupki sylurskie przeławicające się z gruboziarnistymi piaskowcami i żwirami. W wierceniach w okolicy Mrzygłodu strwierdzono również występowanie łupków graptolitowych z licznymi wkładkami diabazów. Najstarszymi utworami występującymi na powierzchni są utwory dewońskie, które reprezentowane są 400-metrowym kompleksem skał węglanowych. Są to głównie dolomity i wapienie występujące w dolnych odcinkach dolinek podkrakowskich (doliny: Racławki, Czernki, Szklarki) oraz w rejonie Siewierza. Wyżej w profilu geologicznym znajdują się wapienie dinantu (karbon dln.), tworzące sporej miąższości kompleks liczący do 1200 m. Skały te są eksploatowane w ogromnym, kilkupoziomowym kamieniołomie w Czatkowicach k\ Krzeszowic. Na skutek wielu ruchów górotwórczych mających miejsce na przełomie karbonu dolnego i górnego zmienił się charakter sedymentacji z morskiej na lądową. Dzięki transportowej działalności rzek został przenoszony i osadzany materiał terygeniczny wraz z nagromadzonym materiałem roślinnym. Tak powstał górnokarboński kompleks piaskowców, mułowców i iłowców, zawierający pokłady i wkładki węgla. Osady te widoczne są na powierzchni tylko w rejonie Tenczynka, gdzie do niedawna zajmowano się eksploatacją węgla. Ponad nimi znajduje się arkoza kwaczalska, którą tworzą jasne, gruboławicowe piaskowce z fragmentami skrzemieniałych pni drzew z rodzaju Dadoxylon. Perm zaznacza się licznymi ruchami tektonicznymi, których wynikiem było powstanie Rowu Sławkowa występującego w zachodnim sąsiedztwie Jury, wypełnionego osadami permu dolnego, który tworzą: martwica karniowicka, zlepieńce myślachowickie, a w półnicnej części rowu piaski i iły z wkładkami margli. W permie miały również miejsce liczne procesy wulkaniczne, których wynikiem jest powstanie skał wulkanicznych w południowej części Wyżyny Krakowskiej: porfirów Zalasu, melafirów Miękini, Regulic i diabazów Niedźwiedziej Góry. Utwory triasu i jury nachylone są pod niewielkim kątem w kierunku północno-wschodnim, gdzie chowają się pod kredą niecki miechowskiej. Trias reprezentowany jest przez osady płytkiego morza, które w tym czasie zalewało ten teren. Skały te (piaskowce, margle, dolomity, wapienie) odsłaniają się tylko w zachodniej części opisywanego obszaru. Utwory jurajskie są przeważającymi na całym obszarze Jury Krakowsko- Częstochowskiej (stąd nazwa). Skąd się tu wzięły? Odpowiedź jest bardzo prosta. Otóż skały tutejsze budowane były przez obumierające szczątki organizmów, które kiedyś zasiedlały tutejsze morze. Największe znaczenie miało morze górnojurajskie, kiedy to miąższość powstających skał osiągnęła grubość kilkuset metrów (w dniu dzisiejszym na skutek erozji obserwujemy skały, których miąższość dochodzi nawet do 300 m na Jurze Krakowskiej). Najliczniejszymi i co za tym idzie najliczniej występującymi dziś skamieniałościami są: amonity, belemnity, gąbki, małże i ramienionogi. Dzięki tym wspaniałym skamieniałościom miejsce to jest licznie odwiedzane przez rzesze początkujących geologów, którzy niejednokrotnie mogą stworzyć wspaniałą kolekcję. Najbardziej dominującymi formami krajobrazu jurajskiego są wapienie skaliste występujące w formie samotnych skał tzw. ostańców i skałek w dolinach rzecznych. Wapienie tego typu powstawały na dnie morza w obrębie struktur zbliżonych do rafowych, gdzie tworzyły się przy współudziale organizmów, głównie: gąbek, sinic i bakteri. Inną formą wapieni występujących na tym terenie są wapienie płytowe, które obserwować można jedynie w kamieniołomach, gdyż nie tworzą one naturalnych odsłonięć. Charakteryzują się za to bardzo bogatą fauną amonitową: Perisphinctes, Cardioceras, Kosmoceras, Peltoceras. Ostatnim typem wapieni są wapienie uławicone, które cechuje obecność grubych, przekraczających miejscami 2 m miąższości ławic.Wapienie jury charakteryzują się silnym skrasowieniem, które rozwijało się głównie w trzeciorzędzie. Występuje tu ok.1500 jaskiń i schronisk, co stawia teren Wyżyny Krakowsko- Częstochowskiej pod tym względem na pierwszym miejscu w Polsce. Najdłuższą z nich jest Jaskinia Wierna-1027m położona w Dolinie Wiercicy. Wspaniałe formy skalne grupujące się w większe masywy w okolicy OPN, Rabsztyna, Ryczowskiego Regionu Skałkowego, Podzamcza czy Sokolich Gór sprowadzają olbrzymie ilości turystów. Duża ilość szlaków pieszych, możliwość podróżowania rowerem oraz ciągle rozrastająca się infrastruktura turystyczna powodują, że pieniądze pozostawiane tu przez turystów zwiększają się z roku na rok i sprzyjają dalszemu rozwojowi, tego wspaniałego zakątka polskiej ziemi. Kreda występuje tylko we wschodniej części terenu, gdzie Jura Krakowska sąsiaduje ze wspomnianą kredową niecką miechowską. Przez większość część trzeciorzędu opisywany obszar był lądem i działały tu różne procesy denudacyjne (erozja, wietrzenie), które doprowadziły do powstania tzw. paleogeńskiej powierzchni zrównania, czyli charakterystycznych szczególnie dla południowej części Jury, wierzchowin, usianych licznymi ostańcami wapiennymi. W miocenie w wyniku transgresji morskiej powstały na dnie zbiornika wapienie, a przede wszystkim iły wypełniające głównie rowy tektoniczne, które powstawały w tym okresie na skutek licznych ruchów górotwórczych. W czwartorzędzie w wyniku pobytu na tym terenie lądolodu skandynawskiego, osadzały się gliny, piaski i żwiry, a pod koniec epoki lodowej nawiana została glinka lessowa, która obecnie pokrywa Wyżynę Krakowsko-Częstochowską tworząc bardzo urodzajne gleby.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
 |
 |
 |
Maj
|
|
| N |
Pn |
Wt |
Śr |
Cz |
Pt |
S |
| | | 1 | 2 | 3 | 4 |
| 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |
| 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 |
| 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 |
| 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
|
